Πώς να βρείτε το ψέμα σε λιγότερο από 5 λεπτά (Μέρος 5ο)

  

 Στο 5^ο και τελευταίο μέρος της σειράς άρθρων ‘Πώς να βρείτε το ψέμα σε λιγότερο από 5 λεπτά’, θα κλείσουμε με τους ανθρώπους ανιχνευτές ψεύδους και το πώς αυτοί ανιχνεύουν στην πράξη το ψεύδος.

  Πριν από χρόνια, δύο ερευνητές, οι Πωλ Έκμαν και Μωρίν Ο’Σάλλιβαν, αναρωτήθηκαν πόσο ικανός είναι ο μέσος άνθρωπος να ανιχνεύει το ψεύδος.

  Για το λόγο αυτό ξεκίνησαν μία μεγάλη έρευνα, που διήρκησε σχεδόν δύο δεκαετίες και στην οποία εξετάστηκαν περίπου 20.000 άτομα. Η έρευνα τους αυτή έλαβε την κωδική ονομασία ‘Πρόγραμμα Διογένης’. Από την έρευνα αυτή αποκαλύφθηκε ότι ο μέσος άνθρωπος (συμπεριλαμβανομένων μεταξύ άλλων και πρακτόρων ειδικών υπηρεσιών ασφαλείας, ψυχιάτρων, ψυχολόγων, δικηγόρων) δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί το ψεύδος, παρά μόνο αν λάβει ειδική εκπαίδευση. Η έρευνα είχε όμως και ένα απροδόκητο αποτέλεσμα. Βρέθηκαν 50 άτομα τα οποία είχαν εξαιρετικές ικανότητες ανίχνευσης του ψεύδους, σε ποσοστά άνω του 80% (συγκριτικά, ο μέσος άνθρωπος κυμαίνεται στο 50%).

  Ένα χαρισματικό –όπως τα ονόμασαν οι ερευνητές- άτομο είναι και η ‘Eyes for Lies’. Στο blog της αναφέρεται σε τακτά χρονικά διαστήματα σε πολύκροτες υποθέσεις (στις ΗΠΑ) και δημοσιεύει τις παρατηρήσεις της σχετικά με την ειλικρίνεια ή μη ενός υπόπτου ατόμου πριν την έκβαση της υπόθεσης. Και σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό πέφτει μέσα.

  Το 2007 για παράδειγμα,  στην υπόθεση εξαφάνισης της πρώην γυναίκας του Ντέιβ Χόουκ, η Eyes for lies σχολίασε τη συνέντευξη του Χόουκ λέγοντας πως η συμπεριφορά του ήταν περίεργη:

  «Αντί να εκδηλώσει θυμό διότι θεωρούν αυτόν τον ίδιο ύποπτο, ο Χόουκ χαμογελούσε και ήταν υπερόπτης, συμπεριφορά ασυνεπής με τα λεγόμενά του.»

  Μετά την καταδίκη του υπόπτου για φόνο, ο υπεύθυνος της υπόθεσης από την πλευρά της Αστυνομίας έπεισε την Eyes for lies πως οι υπηρεσίες της θα ήταν πολύτιμες. Έκτοτε έχει οργανώσει πλήθος σεμιναρίων και έχει συνεργαστεί συμβουλευτικά με την Αστυνομία.

  

  Τι είναι όμως αυτό που κοιτούν τα 50 αυτά χαρισματικά άτομα (καθώς και η Eyes for Lies) όταν θέλουν να βρουν το ψέμα;

  Σύμφωνα με τους ερευνητές, πρόκειται για δύο κατηγορίες στοιχείων. Η πρώτη είναι τα συναισθηματικά στοιχεία (τα οποία προκύπτουν επειδή συνήθως είναι δύσκολο να ελέγξει κάποιος απόλυτα τα συναισθήματά του) και η δεύτερη τα διανοητικά (π.χ. μεγαλύτερη προσπάθεια στο να επινοηθεί ένα πιστευτό ψεύδος).

  Όσο αφορά τα συναισθηματικά στοιχεία, πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν μεταξύ άλλων και οι μικροεκφράσεις στο πρόσωπο. Δείτε για παράδειγμα το βίντεο πιο κάτω και εστιάστε στο 0:46, στο 3:09 και στο 3:33.

  Στο πρώτο σημείο, το 0:46, βλέπουμε μία υποψήφια νοσηλεύτρια, στην οποία οι ερευνητές έδωσαν να δει ένα βίντεο με αποκρουστικές εικόνες, δίνοντας της όμως οδηγίες να πει ψέμματα ότι είδε κάτι ευχάριστο.

  Στο δεύτερο σημείο, το 3:09, ο νεαρός άνδρας έχει οδηγίες να πει ψέμματα σχετικά με το τι πιστεύει για τη θανατική ποινή.

  Και στο τελευταίο σημείο, το 3:33, βλέπουμε έναν πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ να αρνείται κατηγορηματικά την ύπαρξει σχέσης με τη γραμματέα του.

  Και στα τρία σημεία μπορεί να παρατηρήσει κανείς το ελαφρύ ανασήκωμα στην περιοχή του μετώπου, που συμπαρασύρει και τα φρύδια, σημαντική ένδειξη ότι το άτομο δεν νιώθει άνετα μ’αυτά που λέει. 
  
  Κλείνοντας αυτή τη σειρά 5 άρθρων σχετικά με την ανίχνευση του ψεύδους, θα πρέπει να σημειωθεί ότι παρόλο που ο μέσος άνθρωπος δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί το ψεύδος, μπορεί με την κατάλληλη εκπαίδευση να αυξήσει σημαντικά τα ποσοστά επιτυχίας του.