Πέρα από το τη
γλώσσα του σώματος που είδαμε στο
1ο Μέρος, και στο 2ο Μέρος, και το τι λέει το άτομο που ψεύδεται όπως είδαμε στο 3ο Μέρος, θα πρέπει να γνωρίζετε και το πώς σκέφτεται ένα άτομο που ψεύδεται:
26) Τι ΠΙΣΤΕΥΕΙ
για τον ΚΟΣΜΟ;
Συχνά, ο τρόπος που βλέπει κάποιος/α
τον κόσμο αντανακλά και τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον εαυτό του/της. Εάν
πιστεύει ότι ο κόσμος είναι ανεξαιρέτως γεμάτος ψέμα και εξαπάτηση, τότε και το ίδιο το
άτομο στη γενικότερη συμπεριφορά του θα ψεύδεται και θα τείνει να εξαπατά
τους υπόλοιπους (σε μικρό ή μεγάλο βαθμό). Προσοχή λοιπόν σ’αυτούς/αυτές που λένε πόσο διεφθαρμένος
είναι όλος ο κόσμος γύρω τους γενικά.
Επιπλέον, αν κάποιος/α σας κατηγορήσει
ξαφνικά χωρίς πραγματικές ενδείξεις ότι λέτε ψέματα, θα πρέπει να αναρωτηθείτε από πού πηγάζει αυτή η μη αναμενόμενη συμπεριφορά. Σε ψυχολογικούς όρους, κάτι
τέτοιο θα μπορούσε να θεωρηθεί προβολή συναισθημάτων. Αυτός είναι και ο λόγος
που ένας απατεώνας θα είναι ο πρώτος που θα κατηγορήσει τους άλλους για απάτη. Πόσο
συχνά δεν έχουμε ακούσει ιστορίες όπου κάποιος κατηγορεί τη σύντροφό του συνεχώς ότι
τον απατά, μέχρι που τελικά αποκαλύπτεται ότι ήταν αυτός που την απατούσε;
Ακόμη, αν κάποιος/α ρωτά συνεχώς αν
τον/την πιστεύετε, τότε θα πρέπει πάλι να δώσετε προσοχή. Όπως θα έκανε και ένα
κλινικά παρανοϊκό άτομο, το
άτομο στην περίπτωση αυτή αναρωτιέται συνεχώς για την αποτελεσματικότητα του
προσωπείου του. Αν οι απαντήσεις σας δεν το ικανοποιούν θα σας ρωτά: «Δε με
πιστεύεις, έτσι δεν είναι;» Η πλειοψηφία των ανθρώπων που λένε την αλήθεια
αναμένουν να γίνουν πιστευτοί.
27) ΤΙ
ΣΚΕΦΤΟΝΤΑΙ οι ΑΛΛΟΙ;
΄Οσο προσεχτικά και αν αναφέρει τα
γεγονότα το άτομο που λέει ψέματα, συχνά θα παραλείψει σημαντικά στοιχεία από
την αφήγησή του, και αυτά δεν είναι άλλα από τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις απόψεις των άλλων. Αυτές οι παραλείψεις προκύπτουν διότι το άτομο που
ψεύδεται θα πρέπει να προσθέσει άλλη μια διάσταση / επίπεδο στην αφήγησή του,
κάτι το οποίο απαιτεί επιπλέον σκέψη. Ενώ δηλαδή είναι πολύ σύνηθες να
συμπεριλάβει στην αφήγηση και άλλα άτομα, οι σκέψεις του άλλου ατόμου δε θα
συμπεριληφθούν.
Ας υποθέσουμε ότι ρωτάτε τη φίλη σας
πού ήταν το προηγούμενο βράδυ. Αυτή απαντά ότι άργησε γιατί της προέκυψε κάτι
στη δουλειά. Εσείς όμως δεν πειστήκατε και έτσι πιέζετε για επιπλέον
πληροφορίες, όπως για παράδειγμα τι έφαγε το βράδυ. Δύο πιθανές απαντήσεις είναι οι:
1.
«Α,
δεν πεινούσα ιδιαίτερα, γύρισα σπίτι και είδα τηλεόραση με τη συγκάτοικό μου.
Έφτιαξε πίτσα, αλλά εγώ δεν ήθελα να φάω.»
2.
«Α,
δεν πεινούσα ιδιαίτερα, γύρισα σπίτι και είδα τηλεόραση. Η συγκάτοικός μου
σοκαρίστηκε που παρέλειψα ένα γεύμα, και ειδικά την πίτσα που είναι και η
σπεσιαλιτέ της.»
Και οι δύο απαντήσεις περιέχουν τις
ίδιες πληροφορίες, αλλά η δεύτερη, που είναι και η ειλικρινής, συμπεριλαμβάνει και την οπτική γωνία της
συγκάτοικου.
28) ΌΛΑ ήταν
ΤΕΛΕΙΑ
Αυτό που συνήθως λείπει από μία ιστορία
που δεν είναι αληθινή είναι το τι πήγε στραβά. Γεγονότα που έχουν κατασκευστεί, σπάνια εμπεριέχουν αρνητικές λεπτομέρειες. Το άτομο που θέλει να περάσει η
ιστορία του ως αληθινή παρουσιάζει μονοδιάστατη σκέψη. Αυτό σημαίνει μόνο
κύριες σκέψεις, οι οποίες είναι κατά βάση θετικές. Οι αρνητικές σκέψεις δεν
συμπεριλαμβάνονται συνήθως στα κύρια συναισθήματα. Είναι ακριβώς το ίδιο με το
να σας πει κάποιος να μη σκέφτεστε ένα ροζ ελέφαντα
Δε θα μπορέσετε
να το κάνετε.
Αν ρωτήσετε για
παράδειγμα μια φίλη σας για τις τελευταίες διακοπές της, θα αναφερθεί σε
αρκετές πτυχές του ταξιδιού της, τόσο θετικές, όσο και αρνητικές. Το φαγητό
ήταν καλό, η πτήση καθυστέρησε κτλ. Ρωτήστε όμως κάποιον να φανταστεί ένα
ταξίδι και θα δείτε ότι τίποτα δεν πήγε στραβά. Οι αποσκευές ποτέ δε χάνονται
σε ένα ψεύτικο ταξίδι.
29) ΥΠΑΡΧΕΙ
κάτι το οποίο ΘΑ ήθελες ΕΣΥ να ξέρεις;
Ένας καλός
ψεύτης μπορεί να έχει εξασκηθεί στο να απαντά ερωτήσεις όσο πιο πειστικά
γίνεται. Αλλά όσο καλός/η και αν είναι θα προδοθεί μη κάνοντας τις κατάλληλες
ερωτήσεις. Ο λόγος γι’αυτό είναι ότι ο διάλογος δεν είναι πραγματικός για το
άτομο που λέει ψέματα. Το μόνο που επιδιώκει είναι να πείσει ότι δε λέει
ψέματα. Για παράδειγμα, ο Γιάννης λίγο πριν ‘κοιμηθεί μαζί’ με την κοπέλα που
γνώρισε πριν από λίγες μέρες τη ρωτά μεταξύ σοβαρού και αστείου αν έχει κάνει
ποτέ εξετάσεις για AIDS. Αυτή
του απαντά: «Ναι, βεβαίως και έχω κάνει,» και συνεχίζει αναφερόμενη στις
εξετάσεις αίματος που κάνει κάθε έτος κτλ. Και μετά τίποτα. Αν ενδιαφερόταν για
την υγεία της, όπως θέλει να υπονοήσει με την απάντηση που δίνει, τότε θα
έπρεπε να είχε κάνει την ίδια ερώτηση στο Γιάννη. Ο ψεύτης συχνά ξεχνά ότι το
να φανεί αληθινός στους άλλους σημαίνει τόσο να απαντάς όσο και να ρωτάς.
30) To ΠΑΙΧΝΙΔΙ
των ΑΡΙΘΜΩΝ
Όταν κάποια/α
πρέπει άμεσα να βρει ένα ψέμα για να πει και αυτό περιλαμβάνει αριθμούς, τότε
θα εισέλθει στη ζώνη των αριθμών. Αυτό συμβαίνει όταν όλοι οι αριθμοί που
χρησιμοποιεί είναι οι ίδιοι ή πολλαπλάσια μεταξύ τους και γίνεται διότι το
άτομο που ψεύδεται σκέφτεται γρήγορα και προσπαθεί ταυτόχρονα να είναι σε θέση
να θυμάται μετά τι έχει πει.
Για παράδειγμα,
σε μια συζήτηση:
Μαρία (ενθουσιασμένη): «Πόσα χρόνια
εμπειρίας έχεις δηλαδή ως μάνατζερ εστιατορίων;»
Γιάννης: «Έχω διευθύνει τρία εστιατόρια
μέχρι στιγμής, και έχω συνολικά έξι χρόνια εμπειρίας.»
Μαρία: «Μπράβο! Και για πες, πώς ήταν;»
Γιάννης: «Δούλευα πολλές ώρες, συνήθως
εξήντα τη βδομάδα. Και ήμουν υπεύθυνος μιας ομάδας δώδεκα ατόμων...»
31) Ένα ΨΕΜΑ
Αν πιάσετε κάποιον/α να λέει ένα ψέμα,
τότε να είστε σίγουροι ότι πολλά από αυτά που έχει πει στο παρελθόν και αυτά
που θα πει στο μέλλον είναι ψέματα. Η αξιοπιστία και η ειλικρίνεια είναι ένα
αναπόσπαστο μέρος του χαρακτήρα, και ο χαρακτήρας δεν είναι κάτι που αλλάζει
εύκολα.
32) ΠΩΣ γίνεται
ΝΑ ΤΑ θυμάται αυτά;
Αν η απάντηση είναι αψεγάδιαστη και τα
στοιχεία που αναφέρονται υπό κανονικές συνθήκες δε θα ήταν εύκολο να τα θυμάται
κάποιος/α, αυτό είναι ένδειξη προετοιμασίας.
Για παράδειγμα αν ερωτηθεί η Ιωάννα πού
ήταν και τι έκανε μια συγκεκριμένη μέρα πριν από δύο μήνες, και αυτή απαντήσει: «Πήγα στη δουλειά, έφυγα από ‘κει στις 18.30, πήγα στη φίλη μου τη
Μαρία και φάγαμε μαζί ως τις 19.45, και μετά πήγα κατευθείαν στο σπίτι,» τότε
θα πρέπει να υποψιαστείτε ότι κάτι δεν πάει καλά.
Οι έτοιμες απαντήσεις είναι επίσης ένα
συχνό γνώρισμα αρκετών πολιτικών. Συχνά απαντούν σε ερωτήσεις που δεν τους έχουν
τεθεί καν. Θα πουν αυτό που θέλουν να πουν, δίχως να λάβουν υπόψη τους την ερώτηση
που τους γίνεται, επιτυγχάνοντας πολλές φορές να αποφύγουν να δώσουν μία απάντηση
και ταυτόχρονα να πείσουν κάποιους από τους ακροατές τους με τα όσα διατυπώνουν.
Στο επόμενο μέρος, το 5ο και τελευταίο αυτής της σειράς άρθρων για το ψέμα, θα δούμε τους ανθρώπους ανιχνευτές ψεύδους και πώς αυτοί λειτουργούν στην πράξη.
