Δευτέρα

Πώς να βρείτε το ψέμα σε λιγότερο από 5 λεπτά (Μέρος 2ο)


 Συνεχίζοντας από το 1o Μέρος του άρθρου, περνούμε στις διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις. Για να βρείτε αν κάποιος σας λέει ψέματα δώστε έμφαση στα παρακάτω σημεία:


9)   Το ΚΕΦΑΛΙ
Όταν κάποιος/α λέει ή ακούει κάτι για το οποίο αισθάνεται άβολα, το κεφάλι του/της είναι πιθανό να κινηθεί μακριά από την πηγή του προβλήματος. Κάτι τέτοιο αποτελεί μία υποσυνείδητη προσπάθεια απομάκρυνσης από την πηγή της δυσφορίας. Όταν κάτι μας ενδιαφέρει ή μας αρέσει, θα μετακινήσουμε ανεπαίσθητα το κεφάλι μας προς τα εκεί. Προσέξτε λοιπόν για ένα άμεσο ανεπαίσθητο τίναγμα του κεφαλιού ή ένα πιο αργό τράβηγμα προς το πίσω. Και τα δύο είναι πιθανά κατά τη διάρκεια του ψεύδους. 

10)    Η ΣΤΑΣΗ του ΨΕΥΤΗ
Όταν κάποιος/α νιώθει σίγουρος/η για μία κατάσταση ή συζήτηση στέκεται όρθιος/α ή κάθεται με τους ώμους πίσω, έχει δηλαδή μία στητή στάση του κορμού. Αντιθέτως, όταν υπάρχει το αίσθημα της ανασφάλειας ή της αβεβαιότητας, το άτομο καμπουριάζει, ή θα βάλει τα χέρια του στις τσέπες, στάση που είναι πιο πιθανό να λάβει κάποιος/α που λέει ψέμματα. 

11)    Αν δε ΒΛΕΠΕΙ τη ΣΤΙΓΜΗ να ΦΥΓΕΙ
Όταν κάποιος απειλεί να μας βλάψει, είναι φυσικό ως πρώτη μας αντίδραση να επιδιώξουμε ενστινκτωδώς να απομακρυνθούμε. Με τον ίδιο τρόπο, όταν κάποιος/α νιώθει ότι βρίσκεται σε μία ψυχολογικά μειονεκτική θέση, θα επιδιώξει να αλλάξει στάση, θέση, και να απομακρυνθεί από το άτομο που του προσάπτει μία κατηγορία. Όταν νιώθουμε παθιασμένοι/ες για μία ιδέα ή άποψή μας, τότε στην προσπάθειά μας να γίνουμε πειστικοί θα μετακινηθούμε ασυναίσθητα προς το συνομιλητή μας. Κάποιος/α που λέει ψέμματα όμως δε θα μετακινηθεί προς το άλλο πρόσωπο, και ενδεχομένως δε θα το κοιτάξει καν. Η πιο πιθανή αντίδραση είναι να γυρίσει τον κορμό του σώματός του/της πλάγια σε σχέση με το συνομιλητή.
 Επίσης, το άτομο που λέει ψέμματα είναι πολύ πιθανό να στρέψει, έστω και παροδικά, το σώμα του προς την έξοδο, ή να κινηθεί ως ένα σημείο προς την κατεύθυνση της εξόδου. Αν είναι όρθιος/α θα ακουπήσει την πλάτη του/της στον τοίχο, ως ένα υποσυνείδητο μέτρο να καλύψει τα νώτα του/της.

12)    Η ΕΠΑΦΗ (ή για την ακρίβεια, η έλλειψη αυτής)
Το άτομο που λέει ψέμματα θα επιδιώξει να έχει όσο το δυνατόν λιγότερη ή και καθόλου φυσική επαφή με το άτομο στο οποίο απευθύνει τα ψέμματα. Η επαφή υποδηλώνει σύνδεση με το άλλο άτομο. Είναι πολύ πιθανό το άτομο που λέει ψέμματα στην περίπτωση αυτή δηλαδή να μην επιδιώξει κάποια χειραψία για παράδειγμα ή αν πρόκειται για ζευγάρι, να μη φιλήσει το/τη σύντροφο όπως κάνει συνήθως.

13)    O ΔΕΙΚΤΗΣ που δεν ΔΕΙΧΝΕΙ...
Ο ψεύτης σπάνια θα χρησιμοποιήσει το δείκτη του χεριού του για να δώσει έμφαση στα λεγόμενά του. Η χρήση του εκτεταμένου δείκτη είναι ένδειξη βεβαιότητας. Αν βέβαια κάνει χρήση αυτής της χειρονομίας ένα άτομο που λέει ψέμματα, τότε θα παρουσιαστεί η ασυνέπεια κατεύθυνσης λόγου-χειρονομίας όπως αυτή του Μπίλ Κλίντον στο παρακάτω βίντεο, όπου αρνείται ότι είχε σεξουαλικές σχέσεις με τη Μόνικα Λεβίνσκι:



      Στο απόσπασμα αυτό, το βλέμμα και το χέρι του πρώην προέδρου των ΗΠΑ έχουν διαφορετικές κατευθύνσεις, συνδυασμός ενδεικτικός της αβεβαιότητας και της υποσυνείδητης τάσης για φυγή.
14)    ΤΑ ΕΜΠΟΔΙΑ
    Το άτομο που λέει ψέματα θα χρησιμοποιήσει κάποιο αντικείμενο το οποίο θα βάλει ανάμεσα στο ίδιο και τον/την αποδέκτη του ψέματος. Αυτό μπορεί να είναι για παράδειγμα μία τσάντα, ένα μαξιλάρι, ακόμη και ένα ποτήρι. Το αντικείμενο αυτό αποτελεί ένα φυσικό εμπόδιο και λειτουργεί ως ανάλογο του λεκτικού μηνύματος “δε θέλω να μιλήσω γι’αυτό”. Αν για παράδειγμα μπείτε στο γραφείο του προϊστάμενού σας θέτοντάς του ένα θέμα προς συζήτηση και δείτε ότι περιεργάζεται τον καφέ του και τον τοποθετεί εντέλει ανάμεσα στους δυο σας και μετά κάνει το ίδιο και με άλλα αντικείμενα, τότε το προς συζήτηση θέμα δεν είναι κάτι για το οποίο νιώθει άνετα ή για το οποίο θα ήθελε να συνεχίσει να μιλά. Ως εμπόδια μπορεί να νοηθεί και το πλέξιμο των χεριών όπως στο παρακάτω απόσπασμα (βλ. 0:30 και μετά):


Στο ανωτέρω βίντεο βλέπουμε τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ρ. Νίξον να αρνείται τις κατηγορίες που του προσάπτουν, πλέκοντας τα χέρια και αυξάνοντας την απόσταση από την πηγή δυσφορίας (τους δημοσιογράφους) με ένα ελαφρύ βήμα πίσω (βλ. και ένδειξη 11 πιο πάνω).  
Στο σημείο αυτό κλείνει η ενότητα μη-λεκτικές ενδείξεις ψεύδους. Ως ‘πρόγευση’ θα συμπεριλάβω ένα στοιχείο από την επόμενη, που αφορά τις λεκτικές ενδείξεις ψεύδους.
15)    Γιατί ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ τις ΛΕΞΕΙΣ μου;
 Όταν συναντάτε κάποιον/α το πρωί και σας λέει ‘καλημέρα’ ως πολύ φυσική απάντηση σας έρχεται δίχως δεύτερη σκέψη να απαντήσετε με μία ‘καλημέρα’. Αν δεν έχετε την απαραίτητη συγκέντρωση και λόγω κεκτημένης ταχύτητας ενδέχεται να καταφύγετε σε μία προτυποποιημένη απάντηση όπου είναι πολύ πιθανό να απαντήσετε ότι είστε καλά χωρίς να έχετε ρωτηθεί γι’αυτό καν. Κατά τον ίδιο τρόπο, κάποιος/α που λέει ψέματα, επειδή δεν έχει χρόνο να σκεφτεί, και επειδή αν καθυστερήσει να δώσει μία απάντηση θα φανεί η ενοχή του/της, δίνει γρήγορα μία απάντηση κάνοντας χρήση ακριβώς των ίδιων λέξεων που μόλις άκουσε, αλλά σε άρνηση. Μετατρέποντας μία κατάφαση σε άρνηση με τις ίδιες λέξεις είναι ο γρηγορότερος τρόπος να απαντήσει κανείς. Για παράδειγμα, όταν η κοπέλα ρωτά το αγόρι της “με απάτησες με τη Μαρία χθες το βράδυ;” η απάντηση θα είναι “όχι δε σε απάτησα με τη Μαρία χθες το βράδυ” και στην ερώτηση “με έχεις απατήσει ποτέ;” η απάντηση θα είναι “όχι δε σε έχω απατήσει ποτέ”.

Στο 3ο Μέρος θα συνεχίσουμε παραθέτοντας τα λεκτικά στοιχεία που αποκαλύπτουν το ψέμα σε λιγότερο από 5 λεπτά.  
   

Κυριακή

Πώς να βρείτε το ψέμα σε λιγότερο από 5 λεπτά (Μέρος 1ο)

  
  Ο οδηγός ανίχνευσης ψεύδους είναι χωρισμένος σε 5 μέρη. Ας ξεκινήσουμε με το 1ο μέρος, αναλογιζόμενοι ότι ο μέσος άνθρωπος λέει τουλάχιστον ένα ψέμα ανά ημέρα (βλ. αντίστοιχη έρευνα), το 92% ενός δείγματος φοιτητών παραδέχτηκαν ότι είχαν πει ψέμματα στο/στη σύντροφό τους (βλ. έρευνα), ενώ σε μία άλλη έρευνα το 32% είπαν ψέματα στο/στη σύντροφο για μία αγορά που έκαναν, το 63% δήλωσε ψευδώς στην εργασία ότι έχει ασθενήσει, το 13% έριξε το φταίξιμο σε συνάδελφο για κάτι που έκανε, το 71% είπε ψέματα σε φίλους και οικογένεια για να μη τους στενοχωρήσει, ενώ το 28% είπε ψέματα στο/στη σύζυγο σχετικά με μία εξωσυζυγική σχέση.
  Επιπλέον, όταν σε μία έρευνα γυναίκες (και δεν καταλαβαίνω γιατί μόνο γυναίκες) ρωτήθηκαν για τον αριθμό των συντρόφων που είχαν στο παρελθόν, αυτές δήλωσαν κατά μέσο όρο ότι είχαν 2,6. Όταν όμως τις συνέδεσαν σε ανιχνευτή ψεύδους (έναν πολύγραφο) δήλωσαν παραπάνω, με το μέσο όρο να ανέρχεται στους 4,4.

Για να βρείτε λοιπόν αν κάποιος σας λέει ψέματα ή όχι, ακολουθείστε τα παρακάτω:

1) Η ΓΛΩΣΣΑ των ΜΑΤΙΩΝ
  Καθόλου ή λίγη οπτική επαφή αποτελεί κλασική ένδειξη ψεύδους. Αντιθέτως, όταν κάποιος/α λέει την αλήθεια και κατηγορείται ότι λέει ψέμματα, θα στρέψει όλη του/της την προσοχή σ'αυτόν/αυτήν που του προσάπτει την κατηγορία και θα 'κλειδώσει' τα μάτια μ'αυτόν/αυτήν.

2) ΈΛΛΕΙΨΗ ΖΩΝΤΑΝΙΑΣ
  Το ψεύδος έχει ως αποτέλεσμα τη μειωμένη κίνηση χεριών-ποδιών. Τα χέρια μπορεί να είναι στις τσέπες, ή όταν κάθεται κάποιος/α να ακουμπούν στα πόδια του/της. Ακόμη, το άτομο είναι πιθανό να σταυρώσει τα χέρια ή τα πόδια του. Και όταν κάνει κάποια κίνηση, αυτή θα είναι μηχανική και επίπλαστη, όπως αυτή ενός πρωτάρη ηθοποιού ή πολιτικού.

3) Η ΣΥΓΚΑΛΥΨΗ
  Αν το χέρι πάει (ασυναίσθητα) στο στόμα κατά την απάντηση σε μια ερώτηση, ή κατά τη διάρκεια μίας δήλωσης, αυτό υποδηλώνει μία υποσυνείδητη προσπάθεια απόκρυψης των λέξεων. Αν ο/η ψευδόμενος/η ακούει μόνο και ακουμπήσει το αυτί του/της, και αυτό αποτελεί εκδήλωση μιας υποσυνείδητης άρνησης να ακούσει αυτά που λέγονται. Το ξύσιμο της μύτης ή των ματιών, είναι και αυτά ένας τρόπος αποστασιοποίησης από την κατάσταση που βιώνει κάποιος/α.

4) ΤΟ ΜΙΣΟ ΑΝΑΣΗΚΩΜΑ
  Το ανασήκωμα του ώμου ή των ώμων είναι μία κίνηση που κάνει κάποιος/α όταν δεν ξέρει κάτι ή αδιαφορεί για κάτι. Αν αυτή η κίνηση γίνει τελείως ανεπαίσθητα-φευγαλέα, τότε είναι ένδειξη για κάτι άλλο. Το άτομο αυτό προσπαθεί να δείξει προς τα έξω ότι είναι χαλαρό και άνετο, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι.

5) ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΤΙΜΙΝG
  Αν κάποιος/α κουνήσει καταφατικά το κεφάλι του/της λίγο πριν ή καθώς λέει κάτι, αυτό είναι μία ένδειξη για την αλήθεια των λεγομένων. Αν όμως κουνήσει το κεφάλι αφότου έχει ολοκληρώσει αυτά που είπε, το άτομο προσπαθεί να δείξει πεπεισμένο γι'αυτά που λέει, δίχως αυτή η κίνηση του να βασίζεται σε πραγματικά συναισθήματα. Το ίδιο ισχύει και για τις κινήσεις των χεριών. Αν αυτές επακολουθήσουν των λεγόμενων δείχνουν προσπάθεια για εξαπάτηση. Ακόμη και οι εκφράσεις προσώπου θα πρέπει να είναι συγχρονισμένες αν πρόκειται για αληθινά συναισθήματα. Αν κάποιος/α είναι θυμωμένος, αυτό θα πρέπει να αποτυπωθεί στο πρόσωπο του/της πριν ή κατά τη διάρκεια της φράσης “έχω θυμώσει πολύ μαζί σου”, και όχι μετά. Τέλος, καθώς μιλά το άτομο, η κίνηση του κεφαλιού θα πρέπει να συμβαδίζει με αυτά που λέει. Θα το κινήσει ενδεχομένως για να δώσει έμφαση σε κάποιο σημείο. Αν το κινήσει σε σημεία που είναι άκυρα, ή δεν το κινεί καθόλου, τότε υπάρχει ένδειξη ψεύδους.

6) Η ΑΝΤΙΦΑΣΗ
  Το timing (ή συγχρονισμός) είναι σημαντικό, αλλά εξίσου σημαντικός είναι και ο τύπος της χειρονομίας, ή της έκφρασης. Η άνδρας που λέει στη γυναίκα του ότι τον αγαπά και ταυτόχρονα παρουσιάζει ένα συνοφρύωμα ή τα σφιχτά σταυρωμένα χέρια όταν κάποιος/α δηλώνει πως αισθάνεται καλά στέλνουν ένα αντιφατικό μήνυμα που σχετίζεται με το ψεύδος.

7) ΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ και ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ
  Ο συγχρονισμός των συναισθημάτων είναι κάτι που δύσκολα μπορεί να γίνει προσποιητά. Μία απάντηση που δεν είναι αληθινή δεν θα είναι και αυθόρμητη και έτσι υπάρχει μία
ελαφρά καθυστέρηση στην εμφάνιση του επίπλαστου συναισθήματος. Η διάρκεια ενός ψεύτικου συναισθήματος είναι επίσης καθοριστικής σημασίας. Θα διαρκέσει παραπάνω απ'ότι ένα πραγματικό συναίσθημα. Επίσης, το ψεύτικο συναίσθημα θα εκλείψει γρηγορότερα απ'ότι το γνήσιο. Το συναίσθημα της έκπληξης για παράδειγμα έρχεται απότομα και διαρκεί για λίγο. Αν έρθει αργότερα από το ερέθισμα και διαρκέσει αρκετά, τότε είναι ψεύτικο.

8) ΠΡΟΣΟΧΗ στα ΧΑΜΟΓΕΛΑ
  Το χαμόγελο είναι η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη έκφραση συγκάλυψης των πραγματικών συναισθημάτων. Συγκαλύπτει (ειδικά στο κάτω μέρος του προσώπου) το θυμό, την απέχθεια, τη λύπη ή το φόβο. Αν το χαμόγελο είναι επίπλαστο, το στόμα είναι πιθανό να είναι κλειστό και δε θα υπάρχει καμία κίνηση στα μάτια ή στο μέτωπο. Για να είναι ένα χαμόγελο πραγματικό θα πρέπει να περιλαμβάνει ολόκληρο το πρόσωπο.


  Στο 2o Μέρος θα ακολουθήσουν τα υπόλοιπα μη λεκτικά στοιχεία που αποκαλύπτουν το ψεύδος. Τα ανωτέρω (8 σημεία) βασίστηκαν στο (ενδιαφέρον) συγγραφικό έργο του Ντέιβιντ Λίμπερμαν και στο 5ο μέρος θα ακολουθήσει μία κριτική προσέγγιση.