Πώς να βρείτε το ψέμα σε λιγότερο από 5 λεπτά (Μέρος 2ο)

 Συνεχίζοντας από το 1o Μέρος του άρθρου, περνούμε στις διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις. Για να βρείτε αν κάποιος σας λέει ψέματα δώστε έμφαση στα παρακάτω σημεία:

9)   Το ΚΕΦΑΛΙ

Όταν κάποιος/α λέει ή ακούει κάτι για το οποίο αισθάνεται άβολα, το κεφάλι του/της είναι πιθανό να κινηθεί μακριά από την πηγή του προβλήματος. Κάτι τέτοιο αποτελεί μία υποσυνείδητη προσπάθεια απομάκρυνσης από την πηγή της δυσφορίας. Όταν κάτι μας ενδιαφέρει ή μας αρέσει, θα μετακινήσουμε ανεπαίσθητα το κεφάλι μας προς τα εκεί. Προσέξτε λοιπόν για ένα άμεσο ανεπαίσθητο τίναγμα του κεφαλιού ή ένα πιο αργό τράβηγμα προς το πίσω. Και τα δύο είναι πιθανά κατά τη διάρκεια του ψεύδους. 

10)    Η ΣΤΑΣΗ του ΨΕΥΤΗ

Όταν κάποιος/α νιώθει σίγουρος/η για μία κατάσταση ή συζήτηση στέκεται όρθιος/α ή κάθεται με τους ώμους πίσω, έχει δηλαδή μία στητή στάση του κορμού. Αντιθέτως, όταν υπάρχει το αίσθημα της ανασφάλειας ή της αβεβαιότητας, το άτομο καμπουριάζει, ή θα βάλει τα χέρια του στις τσέπες, στάση που είναι πιο πιθανό να λάβει κάποιος/α που λέει ψέμματα. 

11)    Αν δε ΒΛΕΠΕΙ τη ΣΤΙΓΜΗ να ΦΥΓΕΙ

Όταν κάποιος απειλεί να μας βλάψει, είναι φυσικό ως πρώτη μας αντίδραση να επιδιώξουμε ενστινκτωδώς να απομακρυνθούμε. Με τον ίδιο τρόπο, όταν κάποιος/α νιώθει ότι βρίσκεται σε μία ψυχολογικά μειονεκτική θέση, θα επιδιώξει να αλλάξει στάση, θέση, και να απομακρυνθεί από το άτομο που του προσάπτει μία κατηγορία. Όταν νιώθουμε παθιασμένοι/ες για μία ιδέα ή άποψή μας, τότε στην προσπάθειά μας να γίνουμε πειστικοί θα μετακινηθούμε ασυναίσθητα προς το συνομιλητή μας. Κάποιος/α που λέει ψέμματα όμως δε θα μετακινηθεί προς το άλλο πρόσωπο, και ενδεχομένως δε θα το κοιτάξει καν. Η πιο πιθανή αντίδραση είναι να γυρίσει τον κορμό του σώματός του/της πλάγια σε σχέση με το συνομιλητή.

 Επίσης, το άτομο που λέει ψέμματα είναι πολύ πιθανό να στρέψει, έστω και παροδικά, το σώμα του προς την έξοδο, ή να κινηθεί ως ένα σημείο προς την κατεύθυνση της εξόδου. Αν είναι όρθιος/α θα ακουπήσει την πλάτη του/της στον τοίχο, ως ένα υποσυνείδητο μέτρο να καλύψει τα νώτα του/της.

12)    Η ΕΠΑΦΗ (ή για την ακρίβεια, η έλλειψη αυτής)

Το άτομο που λέει ψέμματα θα επιδιώξει να έχει όσο το δυνατόν λιγότερη ή και καθόλου φυσική επαφή με το άτομο στο οποίο απευθύνει τα ψέμματα. Η επαφή υποδηλώνει σύνδεση με το άλλο άτομο. Είναι πολύ πιθανό το άτομο που λέει ψέμματα στην περίπτωση αυτή δηλαδή να μην επιδιώξει κάποια χειραψία για παράδειγμα ή αν πρόκειται για ζευγάρι, να μη φιλήσει το/τη σύντροφο όπως κάνει συνήθως.

13)    O ΔΕΙΚΤΗΣ που δεν ΔΕΙΧΝΕΙ...

Ο ψεύτης σπάνια θα χρησιμοποιήσει το δείκτη του χεριού του για να δώσει έμφαση στα λεγόμενά του. Η χρήση του εκτεταμένου δείκτη είναι ένδειξη βεβαιότητας. Αν βέβαια κάνει χρήση αυτής της χειρονομίας ένα άτομο που λέει ψέμματα, τότε θα παρουσιαστεί η ασυνέπεια κατεύθυνσης λόγου-χειρονομίας όπως αυτή του Μπίλ Κλίντον στο παρακάτω βίντεο, όπου αρνείται ότι είχε σεξουαλικές σχέσεις με τη Μόνικα Λεβίνσκι:

      Στο απόσπασμα αυτό, το βλέμμα και το χέρι του πρώην προέδρου των ΗΠΑ έχουν διαφορετικές κατευθύνσεις, συνδυασμός ενδεικτικός της αβεβαιότητας και της υποσυνείδητης τάσης για φυγή.

14)    ΤΑ ΕΜΠΟΔΙΑ

    Το άτομο που λέει ψέματα θα χρησιμοποιήσει κάποιο αντικείμενο το οποίο θα βάλει ανάμεσα στο ίδιο και τον/την αποδέκτη του ψέματος. Αυτό μπορεί να είναι για παράδειγμα μία τσάντα, ένα μαξιλάρι, ακόμη και ένα ποτήρι. Το αντικείμενο αυτό αποτελεί ένα φυσικό εμπόδιο και λειτουργεί ως ανάλογο του λεκτικού μηνύματος “δε θέλω να μιλήσω γι’αυτό”. Αν για παράδειγμα μπείτε στο γραφείο του προϊστάμενού σας θέτοντάς του ένα θέμα προς συζήτηση και δείτε ότι περιεργάζεται τον καφέ του και τον τοποθετεί εντέλει ανάμεσα στους δυο σας και μετά κάνει το ίδιο και με άλλα αντικείμενα, τότε το προς συζήτηση θέμα δεν είναι κάτι για το οποίο νιώθει άνετα ή για το οποίο θα ήθελε να συνεχίσει να μιλά. Ως εμπόδια μπορεί να νοηθεί και το πλέξιμο των χεριών όπως στο παρακάτω απόσπασμα (βλ. 0:30 και μετά):

Στο ανωτέρω βίντεο βλέπουμε τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ρ. Νίξον να αρνείται τις κατηγορίες που του προσάπτουν, πλέκοντας τα χέρια και αυξάνοντας την απόσταση από την πηγή δυσφορίας (τους δημοσιογράφους) με ένα ελαφρύ βήμα πίσω (βλ. και ένδειξη 11 πιο πάνω).  

Στο σημείο αυτό κλείνει η ενότητα μη-λεκτικές ενδείξεις ψεύδους. Ως ‘πρόγευση’ θα συμπεριλάβω ένα στοιχείο από την επόμενη, που αφορά τις λεκτικές ενδείξεις ψεύδους.

15)    Γιατί ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ τις ΛΕΞΕΙΣ μου;

 Όταν συναντάτε κάποιον/α το πρωί και σας λέει ‘καλημέρα’ ως πολύ φυσική απάντηση σας έρχεται δίχως δεύτερη σκέψη να απαντήσετε με μία ‘καλημέρα’. Αν δεν έχετε την απαραίτητη συγκέντρωση και λόγω κεκτημένης ταχύτητας ενδέχεται να καταφύγετε σε μία προτυποποιημένη απάντηση όπου είναι πολύ πιθανό να απαντήσετε ότι είστε καλά χωρίς να έχετε ρωτηθεί γι’αυτό καν. Κατά τον ίδιο τρόπο, κάποιος/α που λέει ψέματα, επειδή δεν έχει χρόνο να σκεφτεί, και επειδή αν καθυστερήσει να δώσει μία απάντηση θα φανεί η ενοχή του/της, δίνει γρήγορα μία απάντηση κάνοντας χρήση ακριβώς των ίδιων λέξεων που μόλις άκουσε, αλλά σε άρνηση. Μετατρέποντας μία κατάφαση σε άρνηση με τις ίδιες λέξεις είναι ο γρηγορότερος τρόπος να απαντήσει κανείς. Για παράδειγμα, όταν η κοπέλα ρωτά το αγόρι της “με απάτησες με τη Μαρία χθες το βράδυ;” η απάντηση θα είναι “όχι δε σε απάτησα με τη Μαρία χθες το βράδυ” και στην ερώτηση “με έχεις απατήσει ποτέ;” η απάντηση θα είναι “όχι δε σε έχω απατήσει ποτέ”.

Στο 3ο Μέρος θα συνεχίσουμε παραθέτοντας τα λεκτικά στοιχεία που αποκαλύπτουν το ψέμα σε λιγότερο από 5 λεπτά.  

   

Πώς να βρείτε το ψέμα σε λιγότερο από 5 λεπτά (Μέρος 1ο)

  

  Ο οδηγός ανίχνευσης ψεύδους είναι χωρισμένος σε 5 μέρη. Ας ξεκινήσουμε με το 1ο μέρος, αναλογιζόμενοι ότι ο μέσος άνθρωπος λέει τουλάχιστον ένα ψέμα ανά ημέρα (βλ. αντίστοιχη έρευνα), το 92% ενός δείγματος φοιτητών παραδέχτηκαν ότι είχαν πει ψέμματα στο/στη σύντροφό τους (βλ. έρευνα), ενώ σε μία άλλη έρευνα το 32% είπαν ψέματα στο/στη σύντροφο για μία αγορά που έκαναν, το 63% δήλωσε ψευδώς στην εργασία ότι έχει ασθενήσει, το 13% έριξε το φταίξιμο σε συνάδελφο για κάτι που έκανε, το 71% είπε ψέματα σε φίλους και οικογένεια για να μη τους στενοχωρήσει, ενώ το 28% είπε ψέματα στο/στη σύζυγο σχετικά με μία εξωσυζυγική σχέση.

  Επιπλέον, όταν σε μία έρευνα γυναίκες (και δεν καταλαβαίνω γιατί μόνο γυναίκες) ρωτήθηκαν για τον αριθμό των συντρόφων που είχαν στο παρελθόν, αυτές δήλωσαν κατά μέσο όρο ότι είχαν 2,6. Όταν όμως τις συνέδεσαν σε ανιχνευτή ψεύδους (έναν πολύγραφο) δήλωσαν παραπάνω, με το μέσο όρο να ανέρχεται στους 4,4.

Για να βρείτε λοιπόν αν κάποιος σας λέει ψέματα ή όχι, ακολουθείστε τα παρακάτω:

1) Η ΓΛΩΣΣΑ των ΜΑΤΙΩΝ
  Καθόλου ή λίγη οπτική επαφή αποτελεί κλασική ένδειξη ψεύδους. Αντιθέτως, όταν κάποιος/α λέει την αλήθεια και κατηγορείται ότι λέει ψέμματα, θα στρέψει όλη του/της την προσοχή σ'αυτόν/αυτήν που του προσάπτει την κατηγορία και θα 'κλειδώσει' τα μάτια μ'αυτόν/αυτήν.

2) ΈΛΛΕΙΨΗ ΖΩΝΤΑΝΙΑΣ
  Το ψεύδος έχει ως αποτέλεσμα τη μειωμένη κίνηση χεριών-ποδιών. Τα χέρια μπορεί να είναι στις τσέπες, ή όταν κάθεται κάποιος/α να ακουμπούν στα πόδια του/της. Ακόμη, το άτομο είναι πιθανό να σταυρώσει τα χέρια ή τα πόδια του. Και όταν κάνει κάποια κίνηση, αυτή θα είναι μηχανική και επίπλαστη, όπως αυτή ενός πρωτάρη ηθοποιού ή πολιτικού.

3) Η ΣΥΓΚΑΛΥΨΗ
  Αν το χέρι πάει (ασυναίσθητα) στο στόμα κατά την απάντηση σε μια ερώτηση, ή κατά τη διάρκεια μίας δήλωσης, αυτό υποδηλώνει μία υποσυνείδητη προσπάθεια απόκρυψης των λέξεων. Αν ο/η ψευδόμενος/η ακούει μόνο και ακουμπήσει το αυτί του/της, και αυτό αποτελεί εκδήλωση μιας υποσυνείδητης άρνησης να ακούσει αυτά που λέγονται. Το ξύσιμο της μύτης ή των ματιών, είναι και αυτά ένας τρόπος αποστασιοποίησης από την κατάσταση που βιώνει κάποιος/α.

4) ΤΟ ΜΙΣΟ ΑΝΑΣΗΚΩΜΑ
  Το ανασήκωμα του ώμου ή των ώμων είναι μία κίνηση που κάνει κάποιος/α όταν δεν ξέρει κάτι ή αδιαφορεί για κάτι. Αν αυτή η κίνηση γίνει τελείως ανεπαίσθητα-φευγαλέα, τότε είναι ένδειξη για κάτι άλλο. Το άτομο αυτό προσπαθεί να δείξει προς τα έξω ότι είναι χαλαρό και άνετο, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι.

5) ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΤΙΜΙΝG
  Αν κάποιος/α κουνήσει καταφατικά το κεφάλι του/της λίγο πριν ή καθώς λέει κάτι, αυτό είναι μία ένδειξη για την αλήθεια των λεγομένων. Αν όμως κουνήσει το κεφάλι αφότου έχει ολοκληρώσει αυτά που είπε, το άτομο προσπαθεί να δείξει πεπεισμένο γι'αυτά που λέει, δίχως αυτή η κίνηση του να βασίζεται σε πραγματικά συναισθήματα. Το ίδιο ισχύει και για τις κινήσεις των χεριών. Αν αυτές επακολουθήσουν των λεγόμενων δείχνουν προσπάθεια για εξαπάτηση. Ακόμη και οι εκφράσεις προσώπου θα πρέπει να είναι συγχρονισμένες αν πρόκειται για αληθινά συναισθήματα. Αν κάποιος/α είναι θυμωμένος, αυτό θα πρέπει να αποτυπωθεί στο πρόσωπο του/της πριν ή κατά τη διάρκεια της φράσης “έχω θυμώσει πολύ μαζί σου”, και όχι μετά. Τέλος, καθώς μιλά το άτομο, η κίνηση του κεφαλιού θα πρέπει να συμβαδίζει με αυτά που λέει. Θα το κινήσει ενδεχομένως για να δώσει έμφαση σε κάποιο σημείο. Αν το κινήσει σε σημεία που είναι άκυρα, ή δεν το κινεί καθόλου, τότε υπάρχει ένδειξη ψεύδους.

6) Η ΑΝΤΙΦΑΣΗ
  Το timing (ή συγχρονισμός) είναι σημαντικό, αλλά εξίσου σημαντικός είναι και ο τύπος της χειρονομίας, ή της έκφρασης. Η άνδρας που λέει στη γυναίκα του ότι τον αγαπά και ταυτόχρονα παρουσιάζει ένα συνοφρύωμα ή τα σφιχτά σταυρωμένα χέρια όταν κάποιος/α δηλώνει πως αισθάνεται καλά στέλνουν ένα αντιφατικό μήνυμα που σχετίζεται με το ψεύδος.

7) ΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ και ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ
  Ο συγχρονισμός των συναισθημάτων είναι κάτι που δύσκολα μπορεί να γίνει προσποιητά. Μία απάντηση που δεν είναι αληθινή δεν θα είναι και αυθόρμητη και έτσι υπάρχει μία
ελαφρά καθυστέρηση στην εμφάνιση του επίπλαστου συναισθήματος. Η διάρκεια ενός ψεύτικου συναισθήματος είναι επίσης καθοριστικής σημασίας. Θα διαρκέσει παραπάνω απ'ότι ένα πραγματικό συναίσθημα. Επίσης, το ψεύτικο συναίσθημα θα εκλείψει γρηγορότερα απ'ότι το γνήσιο. Το συναίσθημα της έκπληξης για παράδειγμα έρχεται απότομα και διαρκεί για λίγο. Αν έρθει αργότερα από το ερέθισμα και διαρκέσει αρκετά, τότε είναι ψεύτικο.

8) ΠΡΟΣΟΧΗ στα ΧΑΜΟΓΕΛΑ
  Το χαμόγελο είναι η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη έκφραση συγκάλυψης των πραγματικών συναισθημάτων. Συγκαλύπτει (ειδικά στο κάτω μέρος του προσώπου) το θυμό, την απέχθεια, τη λύπη ή το φόβο. Αν το χαμόγελο είναι επίπλαστο, το στόμα είναι πιθανό να είναι κλειστό και δε θα υπάρχει καμία κίνηση στα μάτια ή στο μέτωπο. Για να είναι ένα χαμόγελο πραγματικό θα πρέπει να περιλαμβάνει ολόκληρο το πρόσωπο.

  Στο 2o Μέρος θα ακολουθήσουν τα υπόλοιπα μη λεκτικά στοιχεία που αποκαλύπτουν το ψεύδος. Τα ανωτέρω (8 σημεία) βασίστηκαν στο (ενδιαφέρον) συγγραφικό έργο του Ντέιβιντ Λίμπερμαν και στο 5ο μέρος θα ακολουθήσει μία κριτική προσέγγιση. 

Ένα (όμορφο) τέρας: Η ομάδα

«Τηρουμένων των αναλογιών, θα υποστηρίξεις το ίδιο σου το φύλο, την ίδια σου την κουλτούρα, τον τόπο σου...και αυτό που θα επιδιώξεις θα είναι να αποδείξεις ότι εσύ είσαι καλύτερος από τον άλλο. Ο,τιδήποτε και αν είναι αυτό που υποστηρίζεις, αυτό αντανακλά εσένα, και όταν αυτό κερδίζει, εσύ κερδίζεις.»

                                               Ισαάκ Ασίμωφ, αναφερόμενος στους θεατές αθλητικών γεγονότων    

                                                   Βλ. Βιογραφία Ι. Ασίφωφ

Ο άνθρωπος ανέκαθεν άνηκε σε ομάδες, οι οποίες ποικίλουν και μπορεί να είναι θρησκευτικές, πολιτικές, κοινωνικές, εργασιακές, αθλητικές, κτλ.

Πώς όμως επηρεάζεται το άτομο από μία ομάδα και πώς λειτουργεί μέσα σε αυτή; Είναι αλήθεια πως το ζήτημα αυτό είναι μεγάλο, όσο μεγάλη είναι και η ανάγκη του ανθρώπου να ανήκει κάπου.

Και είναι αλήθεια ότι η μονάδα, το άτομο, μπορεί να παρασυρθεί από την πλημμυρίδα των πολλών, και να κάνει πράγματα τα οποία μεμονωμένα ίσως να μη σκεφτόταν ποτέ ότι θα μπορούσε να κάνει (και γι’αυτό, δεν έχετε παρά να ξεφυλλίσετε το πολύ ενδιαφέρον βιβλιαράκι που γράφτηκε το 1895 από το Γουσταύο Λε Μπον, με τίτλο 'Η ψυχολογία των όχλων').

Το 1972, ο ψυχολόγος Irving Janis, δημιούργησε τον όρο Groupthink, κάτι το οποίο μεταφράζεται ως αγελαία σκέψη, ή ομαδική σκέψη. Το groupthink είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο το οποίο εμφανίζεται σε μία ομάδα όπου η επιθυμία για αρμονία και συμμόρφωση έχει ως αποτέλεσμα τις λανθασμένες αποφάσεις. Μια τέτοια ομάδα εμφανίζει τα εξής:

1. Ψευδαίσθηση της ατρωτότητας: Τα μέλη της ομάδας αγνοούν προφανείς κινδύνους, αναλαμβάνουν υπερβολικά ρίσκα και είναι υπεραισιόδοξα.

2. Συλλογική εκλογίκευση: Τα μέλη υποβαθμίζουν και προσπαθούν να εξαλείψουν ο,τιδήποτε είναι ενάντια στα πιστεύω της ομάδας.  

3. Ψευδαίσθηση της Ηθικότητας: Τα μέλη πιστεύουν ότι οι αποφάσεις τους είναι ηθικά ορθές, αγνοώντας τις όποιες ηθικές συνέπειες αυτών.

4. Υπερβολική τάση προς στερεότυπα: Η ομάδα κατασκευάζει αρνητικά στερεότυπα των όποιων ανταγωνιστών εκτός ομάδας.

5. Πίεση για συμμόρφωση: Τα μέλη της ομάδας ασκούν πίεση σε όποιον εκφράζει μία γνώμη ενάντια στα στερεότυπα, τις ψευδαισθήσεις και τις δεσμεύσεις της ομάδας, χαρακτηρίζοντας τις διαφορετικές απόψεις ως ανυπακοή ή ακόμη και προδοσία.     

6. Αυτο-λογοκρισία: Τα μέλη αποφεύγουν να εκφράσουν τη διαφωνία τους και τις διαφορετικές απόψεις τους.

7. Ψευδαίσθηση της Ομοφωνίας: Τα μέλη της ομάδας αντιλαμβάνονται λανθασμένα ότι όλοι συμφωνούν με την απόφαση της ομάδας. Η σιωπή εκλαμβάνεται ως αποδοχή.

8. Οι φρουροί: Κάποια μέλη της ομάδας αναλαμβάνουν το ρόλο του προστάτη της ομάδας από πληροφορίες που ενδέχεται να απειλήσουν τη συνοχή της ομάδας.

Από το βιβλίο (1982): ‘Groupthink: Psychological Studies of Policy Decisions and Fiascoes’

Το παρακάτω βίντεο είναι απόσπασμα από την πολύ ενδιαφέρουσα ταινία ‘Die Welle’, η οποία αποτυπώνει πολύ εύστοχα τα ανωτέρω, καθώς και πολλά άλλα ψυχολογικά φαινόμενα:  

Die Welle

Είναι γεγονός πως στην ταινία αυτή γίνεται αναφορά σε μία συγκεκριμένη ιδεολογία, αλλά θα μπορούσε να αφορά και οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα, η οποία γίνεται στα πλαίσια μιας ομάδας.

H λύση, ή καλύτερα μία από τις λύσεις, προτείνεται από τους C. Chabris-D. Simons στο βιβλίο τους ‘Ο αόρατος γορίλλας, ή πώς αλλιώς μας ξεγελά η διαίσθησή μας’. Αν θέλετε η ομάδα να λάβει μία σωστή απόφαση, μην την αφήσετε να το συζητήσει. Υπάρχει μία άλλη στρατηγική που έχει αποδειχθεί ότι πλεονεκτεί σε σταθερή βάση έναντι των υπολοίπων: χωρίς να έχει προηγηθεί καμία συζήτηση, το κάθε μέλος της ομάδας γράφει σε ένα κομμάτι χαρτί τη δική του εκτίμηση ή άποψη και έπειτα βγαίνει απλώς ο μέσος όρος όλων των ανεξάρτητων εκτιμήσεων.  

Πώς να προβλέψετε την επιτυχία (και όχι μόνο) με ένα σύντομο πείραμα

   Τι θα γίνει αν βάλετε ένα τετράχρονο ή πεντάχρονο παιδί μπροστά από ένα γλυκό; Η απάντηση είναι πολύ απλή. Θα το φάει δίχως δεύτερη σκέψη. Ας αλλάξουμε όμως κάπως το σενάριο. Ας υποθέσουμε ότι αφήνουμε το παιδί μόνο του με το γλυκό και του ζητάμε να μας περιμένει για δεκαπέντε λεπτά. Αν όταν επιστρέψουμε το γλυκό είναι άθικτο, θα πάρει ως επιβράβευση ακόμη ένα, αν όχι, δε θα πάρει τίποτα.

   Όταν τα παιδιά ενηλικιώθηκαν επακολούθησαν και άλλες έρευνες, οι οποίες έδειξαν ότι όσες/οι δεν έφαγαν το γλυκό είχαν καλύτερες ακαδημαικές επιδόσεις, αντιμετώπιζαν καλύτερα το στρες και τα προβλήματα στη ζωή τους και είχαν μικρότερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν προβλήματα βάρους.   

   Μπορείτε να δείτε και το ακόλουθο βίντεο με τις προσπάθειες των συμμετεχόντων σε πείραμα: 

 

   

   Για ερευνητικά δεδομένα:   

http://duende.uoregon.edu./~hsu/blogfiles/Shoda,Mischel,&Peake%281990%29.pdf

http://www.jpeds.com/article/S0022-3476(12)00737-8/abstract

   

Σε βλέπω...

Είναι μία πρακτική που έχει χρησιμοποιηθεί πολλάκις (εν γνώση ή όχι, αυτό είναι ένα θέμα που θα εξεταστεί από άλλους) στο παρελθόν. Αυτή η πρακτική είναι τα μάτια που σε κοιτούν,  όπως για παράδειγμα σ’ αυτή την αφίσα (παρότρυνση για κατάταξη στον αμερικανικό στρατό):

Ή όπως σε αυτή την αγιογραφία (του Άγιου Πατρίκιου, πολιούχου της Ιρλανδίας):

Ή σε αυτή τη φωτογραφία (Η φωτογραφία είναι του Κεμάλ Ατατούρκ, που ήταν, και ως ένα βαθμό είναι πανταχού παρούσα στη γείτονα Τουρκία. Θα μπορούσε να είναι οποιοδήποτε άλλο αυταρχικό καθεστώς, και όσο πιο πολλά τα ‘μάτια’ του ηγέτη σε δημόσια πορτραίτα, τόσο πιο αυταρχικό το καθεστώς):

Πώς θα συμπεριφερθείτε αν ένα ζευγάρι –ψεύτικα- μάτια είναι στραμμένο πάνω σας; H απάντηση ίσως σας εκπλήξει.

Σε πείραμα που έλαβε χώρα στην κουζίνα γραφείου ενός Βρετανικού πανεπιστημίου οι υπάλληλοί του έριχναν τα χρήματα για το ρόφημά τους σε ένα κουτί, σύμφωνα με το αναρτημένο πάνω απ’αυτό τιμολόγιο. Ήταν ένα σύστημα αυτοεξυπηρέτησης που βασιζόταν στην εντιμότητα των υπαλλήλων.   

  

Για δέκα εβδομάδες οι ερευνητές τοποθετούσαν εναλλάξ δύο ειδών αφίσες πάνω από το κουτί, μία που απεικόνιζε λουλούδια και μία μάτια:

Όπως φαίνεται και από το διάγραμμα, οι συνεισφορές στο κουτί ήταν έως και τρεις φορές μεγαλύτερες στις ‘εβδομάδες-μάτια’ απ’ ότι στις ‘εβδομάδες-λουλούδια’.

Τα μάτια λοιπόν είχαν ως αποτέλεσμα περισσότερη ειλικρίνεια και μεγαλύτερη συμμόρφωση.

Ο άνθρωπος, όπως φαίνεται, λαμβάνει συχνά ερεθίσματα από το περιβάλλον που τον επηρεάζουν υποσυνείδητα, ενδεχομένως και σε μεγάλο βαθμό (βλ. Φαινόμενο Προεργασίας ή Priming Effect).   

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έρευνα:

http://rsbl.royalsocietypublishing.org/content/2/3/412